GENEL BİLGİ
Sorumluluğunu aldığınız, hayatınızın ve yaşam alanınızın bir kısmını paylaştığınız veya paylaşmaya karar verdiğiniz sevimli dostlarımızın, sizlerle birlikte sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için gerekli bilgileri önemli 10 başlık altında toparlayarak bu yazımda sizlere sunmak istedim.
1. Bilinçli beslenme sağlıklı birlikteliğin temelidir:Kedi ve köpeklerin doğadaki akrabaları günlük enerji ihtiyaç ve tasarruflarını iyi bilip ayarlayabildikleri için beslenme şeklini, beslenme zamanlarını, besin miktarlarını kendileri belirlerler. Ancak sizlerle birlikte yaşayan dostlarımızın ihtiyacını belirleyen ve sunan sizlersiniz. Beslenme konusunda bilgiye sahip olmanız dostumuzun sağlığının birinci koşuludur.Dostlarımızın yaşamları boyunca belirli dönemlerde fiziksel ihtiyaçları farklı olacağından enerji ve besin maddelerine olan gereksinimleri de değişecektir. Gelişme dönemi, yetişkinlik dönemi, gebelik dönemi, süt verme (laktasyon) dönemi, yaşlılık dönemi ve hastalık dönemindeki ihtiyaç farkları göz önünde bulundurularak uygulayacağınız beslenme programlarıyla dostunuzun fizyolojik ihtiyaçlarını birebir karşılayarak sağlıklı birlikteliğin temelini atarsınız.
2. Parazit tedavileri periyodik olarak yapılmalıdır :Dostlarımızın beslenme şekillerine, bulundukları ortamlara (Ev ortamı veya dış ortam ), hava koşullarına göre iç ve dış parazitlere karşı risk gruplarını belirleriz. Bu risk gruplarına göre uygulanan periyodik parazit tedavileri yaşam kaliteleri açısından çok önemlidir. Parazit tedavilerinin uygulanması için kliniklerimize gelen dostlarımızın periyodik muayenelerini yaparak koruyucu hekimlik görevimizi de yerine getiririz. Böylece parazit kontrolünü sağlarken sizlerin fark edemeyeceği bir takım değişiklikleri görerek sizleri uyarır gerekli önlemleri sorun çıkmadan alırız.
3. Aşılamalar hayati öneme sahiptir :İç ve dış parazit tedavisi tamamlanmış ve 1 hafta içinde yeni ortamını benimseyerek streslerinden arınmış olan dostlarımız yapılan kontrol muayenesinde sağlıklı görünüyorsa aşılama programı veteriner hekiminiz tarafından zaman geçirilmeden başlatılmalıdır.Klinisyen veteriner hekimlerin öncelikli görevi koruyucu hekimliktir. Her klinisyen veteriner hekim koruyucu hekimlikte en güçlü silahlarının aşılar olduğunu bilir ve bulunduğu bölgede sık görülen ve hayati risk oluşturacak hastalıkları da bildiğinden aşı programını bu riskler doğrultusunda belirler.Başlangıçta yoğun olan aşı programıyla koruyucu antikor titresi istenilen düzeye getirilir. Bir sene sonunda düşen antikor titresini tekrar yükseltmek için senelik hatırlatma aşıları zamanında yapılarak dostlarımızın ölümcül hastalıklara karşı bağışık kalması sağlanmalıdır.
4. Eğitim ve disiplin ortak yaşam için gereklidir:Aynı mekanı paylaştığınız bir insan size rahatsızlık vermemek için nasıl bir takım kurallara uymak zorundaysa minik dostlarımız da ortak yaşam kurallarını en kısa zamanda öğrenmek ve uygulamak zorundadır. Disiplin kavramı genel olarak halkımızda sertlik olarak algılanmaktadır. Minik dostlarımız için disiplin kavramını kararlılık ve kuralları öğretmek için taviz vermemek olarak kabul etmek gerekir. Evin ve ortak yaşamın kurallarının belirlenmesi ve uygulanması dostlarımızın sahipleri tarafından yapılmalıdır. Temel eğitim olarak adlandırılan bu aşama, hızlı sosyalizasyon dönemi olarak bilinen ilk 3 ay içerisinde yapıldığında, evin kurallarına uyumlu dostlarımızla yaşam çok daha keyifli olacaktır.
5. Sağlıklı gelişim ve yüksek vücut kondisyonu için düzenli egzersiz yapılmalıdır:Gelişme dönemindeki yavrularda sağlıklı bir vücut gelişimi ve enerjinin harcanması için düzenli egzersiz yapılması şarttır. Erişkin dostlarımızda da mevcut vücut kondisyonunun yüksek tutulması ve kilo problemi oluşmaması için günlük yürüyüşler yapılmalı, yüksek enerjili ırklarda koşu parkurları kullanılmalıdır.Gün içinde periyodik olarak dışarı çıkan ve enerjisini harcayan dostlarımız bu sayede ev ortamındayken huzurlu ve kontrol edilebilir bir enerjiye sahip olurlar.
6. Mikroçip uygulaması kaybolmalarda geri dönüş için önemlidir :Son senelerde Avrupa‘da mikroçip uygulamaları yaygınlaştıktan bir süre sonra ülkemizde de mikroçip uygulaması başlatıldı. Bu sene ülkemizde de sistemin sağlıklı işler hale gelmesi ve bakanlık tarafından zorunlu uygulama yazısının gelmesiyle kayıtlı dostlarımıza mikroçip takmaya başladık. Pirinç tanesi büyüklüğündeki bu mikroçipler veteriner hekiminiz tarafından aşı gibi basit bir uygulamayla deri altına yerleştirilmektedir. Bu basit uygulama kedi ya da köpeğinize yaşamı boyunca bir kimlik sağlar. Minik dostlarımızın kaybolması ve bir başkası tarafından bulunması durumunda mikroçip okuyucuyla identifikasyon numarası belirlenir ve internet tabanında kayıtlı olduğu için sahibinin bilgilerine rahatça ulaşılabilmektedir.
7. Ağız sağlığı&diş bakımı sağlıklı birlikteliğin anahtarıdır :Klinik çalışmalar ve deneyimlerimiz 3 yaşın üzerindeki kedilerde % 70 oranında, 3 yaş ve sonrasındaki köpeklerde % 80 oranında diş eti hastalıklarına (gingivitis) rastlandığını bizlere göstermektedir. Diş eti hastalıklarına ve dolayısıyla dişlerin erken kaybına neden olan bir takım faktörlerin periyodik muayenelerle fark edilip kontrol altına alınması minik dostlarımız için hayati öneme sahiptir.Ağız sağlığı bozuk olan minik dostlarımızın yaşam sürelerinin ve yaşam kalitelerinin gözle görülür şekilde azaldığını bilmenizi isteriz. Bu yüzden biz veteriner hekimler, minik dostlarınızın ağız ve diş sağlıklarına vereceğiniz önemi, onlarla paylaşacağınız uzun, sağlıklı bir birlikteliğin anahtarı olarak görmekteyiz.
8. Deri ve tüy bakımı mevsim geçişlerinde daha önemlidir :Profesyonel üst seviye mamalarla beslenen dostlarımız ihtiyaçları olan besin maddelerini dengeli bir şekilde aldıkları için deri ve tüy kondisyonları da yüksek olacaktır. Ancak mevsim geçişlerinde mevsime bağlı fizyolojik tüy dökümlerini engellemek mümkün değildir. Bu dönemlerde günlük olarak fırçalayarak zayıf tüylerin üzerlerinden alınması sağlanırken deriye uygun fırçalarla yapılan masajlar deride kan akımını arttırarak derinin canlanmasına ve sonradan çıkacak tüylerin daha güçlü olmasını sağlayacaktır.Aynı zamanda bu sayede mevsim geçişlerinde tüy değişimi süresini kısaltarak tüylerin eve dökülmesini de engellemiş olacaksınız. Özellikle mevsim geçişlerinde tüy foliküllerini besleyen biotin vitaminini ve omega yağ asitlerini içeren preparatları (Brewers Yeast) düzenli kullanmanızı tavsiye ederim.Özel tüy yapısı olan ve uzun tüylü dostlarımızda özellikle kendi bakımını yapamayan İran kedilerinde periyodik olarak tüyleri fırçalamak büyük avantaj sağlayacaktır.
9. Kısırlaştırma sağlıklı yaşam için gereklilik veya ortak yaşam için zorunluluk halini alabilmektedir:Östrojen hormonu, kanserojen etkisinden dolayı ileri yaşlardaki dişi kedi & köpeklerde meme ve rahim tümörü ihtimallerini arttırır. Özellikle köpeklerde meme tümörü belli yaşın üzerinde çok sık görülmektedir. Bu durum dostlarımızın yaşam kalitesini düşüreceği gibi ardından erken ölümüne de sebep olabilir. Veteriner hekimler risk faktörlerini çok iyi bildiğinden 5-6 yaş üzeri dişi dostlarımızın kısırlaştırılmasının gerekliliğini hasta sahiplerine sunarlar.Erkek köpekler, 8-15 aylar arasında cinsel olgunluğa erişirler. Testesteron hormonunun etkisiyle gelişen davranış bozuklukları; sürekli libidonun yüksek olması huzursuzluk hali ve cinsel taciz, idrar yaparak işaretleme, söz dinlememe, saldırganlık gibi rahatsızlık verecek boyutlara ulaşabilmektedir. Kontrol dışı agresyon gelişimi kısırlaştırmayı zorunluluk haline getirebilir. Bu sebebten dolayı ülkemizde olduğu gibi Avrupa ülkelerinde de Pitbull vb.ırkların kısırlaştırılması kanunen zorunlu hale getirilmiştir.Dişi kedilerin cinsel olgunluğa erişme yaşı 6-8 aylar arasındadır. Bu süre ırka, iklime ve beslenmeye bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Cinsel olgunluğa ulaşan dişi kediler, yumurtalık ve rahimlerinden salgılanan östrojen hormonunun etkisiyle bir takım davranış değişimleri gösterirler; Huzursuzluk hali, geceleri uyumama, evden kaçma isteği, sürekli mırıldanma ve temas arzusu, sırtını sıvazlayınca kuyruğunu kaldırıp karnını yere koyarak çiftleşmeye hazır olduklarını gösteren davranış şekilleri tipiktir. Bazen kızgınlık dönemindeki dişi kedilerin, ilgi çekmek için kum kabı dışındaki yerlere idrarlarını yaptıkları görülmektedir.6-11 aylar arasında cinsel olgunluğa erişen erkek kediler de testislerden salgılanan testesteron hormonunun etkisiyle bir takım davranış değişimleri gösterirler; Huzursuzluk hali, asilik, saldırganlık, geceleri uyumama, nara atarcasına bağırma gibi davranış değişiklikleri psikolojinizi zorlar. Bu süreç içinde yeme içmeden kesilen kediniz zayıflar ve fizyolojik olarak yorgun düşer. Aynı süreç içerisinde erkek kedilerde testesteron hormonunun yükselmesiyle birlikte libido (cinsel istek) artar ve idrar PH sı düşerek asidik bir yapı alır. Hormonların etkisiyle çiftleşme isteği gösteren kediniz kendi hakimiyet bölgesini belirlemek ve diğer kedilere mesaj bırakmak için idrarıyla etrafı işaretlemeye başlar. Kedi türleri için kimyassal bir takım mesajlar içeren sprey tarzında bırakılmış bu idrar zerrecikleri, siz kedi sahipleri tarafından okunamadığı için tahamülü zor keskin bir koku olarak algılanır. Bu durumda kısırlaştırma ortak yaşam için zorunluluk haline gelir.Hormonlara bağlı davranış değişimlerinde kısırlaştırmanın gerekliliğini kişisel toleransınız ve dostunuzun fizyolojik durumu belirler. Bu durumda çok az kedi sahibi tolerans çıtasını yüksek tutabilir ve birinci raundu az hırpalanmış olarak bitirebilir. Bilmelisiniz ki kısa bir dinlenme döneminden sonra ikinci, üçüncü ve belkide dördüncü raundlar sizi bekliyor olacaktır.Kısırlaştırmayı zorunluluk haline getiren epilepsi (sara), displasia (kalça çıkığı), kriptorşit (testislerin keseye tek veya çift olarak inmemesi ) gibi bir takım kalıtsal olabilecek hastalıklar da mevcuttur.Unutmamalısınız ki kısırlaştırma dostlarımızın yaşam sürelerini önemli derecede arttırmakta ve onlara avantajlar sağlamaktadır. Ancak metabolizması önemli derecede azalan dostlarımız kilo alma eğilimi göstermektedir. Eğer veteriner hekiminizin tavsiyelerine uymaz ve kilo kontrolünü yapamazsanız hayati organlar (kalp, karaciğer, böbrekler) yağlanır. Bu organlar fonksiyon yitimine uğrayarak ileri yaşlarda yetersizlik verecektir. Bu durum kısırlaştırma operasyonuyla sağladığınız avantajı dezavantaja çevirmeniz anlamına gelmektedir.
10. Evdeki zehirlere ve ilaç kullanımına dikkat edilmelidir:Özellikle kedi sahipleri evdeki bitkilere dikkat etmelidir ve çimen harici bitkileri kedilerin yemesine izin vermemelidir. Bitkilerin türüne göre yapraklarındaki glikozidler dostlarımız için toksik olabilmektedir. Bahçede ilaçlama yapıldığında gerekli önlemler alınmalıdır. Kullanılan ilaçların güneşin etkisiyle 15 gün gibi bir sürede etkisini kaybettiği bilinmelidir. Bu süre içinde bahçeye çıkarılmamalıdırlar.Evde veya bahçede fare ilacı kullanımı minik dostlarımız için en büyük risk faktörlerinden biridir. Farelerin yemesi için kullanılan ilaçlı besinleri yanlışlıkla aldıklarında 1 hafta süreyle hiçbir belirti göstermezler. Ancak bu süre içinde pıhtılaşma faktörleri hızla düşmeye başlar ve sonrasında en ufak travma bile durdurulamayan iç kanamalara neden olur. Bu ciddi durum çok sinsi bir zehirlenme şekli olduğu için ancak son aşamada yani kan kaybının ileri derecede olduğu zamanlarda hasta sahiplerimiz tarafından fark edilir ve dostlarımız kliniklerimize genellikle şok durumunda getirilir. Çok üzücü sonuçlara neden olan bu zehrin bilgisizce veya hayvan sahiplerine haber verilmeden çevrelerinde kullanımı hayvan ve insan sağlığı için son derece risk oluşturmaktadır.Fare zehiri kullanılan bölgelere dikkat çekecek şekilde ikaz etiketleri yapıştırılmalı ve çevredeki hayvan sahiplerine bilgi verilmelidir.
Sevgili minik dostlarımızla sağlıklı bir birliktelik geçirmeniz için bu yazımızda sizlere sunduğumuz bilgileri onlar için kullanmanızı dilerim.